Trộm cướp, theo lời của Đức Phật, có nghĩa là lừa đảo, gian lận, lén lút chiếm đoạt những vật có giá trị như tiền, vàng bạc, báu vật. Đó có thể là việc xâm phạm đất đai, mua bán cân già, bán cân non, đo lường không trung thực, lừa dối người khác. Ngay cả việc lấy trộm những vật nhỏ như kim chỉ, củ khoai, trái ớt cũng được xem là trộm cướp.
Còn cướp, đó là hành động của kẻ mạnh áp bức kẻ yếu, thành lập bè phái, kết đảng, chiếm đoạt tài sản của người khác. Hoặc tận dụng tình thế, ưu thế, sử dụng quyền lực, làm lợi cho kẻ yếu là hành vi cướp đoạt. Khi lợi dụng cơ hội để bắt chẹt người khác trong lúc gặp khó khăn, túng quẫn, cũng được coi là cướp.
Tóm lại, bất kể hình thức nào do lòng tham, chiếm đoạt của người khác một cách bất chính, đều là trộm cướp. Phật giáo cấm tránh trách nhiệm của chúng ta là để chúng ta rèn luyện và nuôi dưỡng lòng từ bi. Nếu ta cố tình lấy đi của người khác, làm cho họ rơi vào cảnh khó khăn, không yên tâm sống, lưng chừng công việc, cũng như gặp nhiều khó khăn, cảm thấy buồn rầu, đau đớn và tuyệt vọng. Điều đó gây mất đi lòng từ bi và khi lòng nhân mất, ta khó có thể gọi mình là một con người.
Hãy tưởng tượng, nếu ta bị mất đôi dép, chiếc mũ, tiền bạc chỉ là chút ít, chúng ta cảm thấy buồn phiền, không yên ổn. Vậy tại sao lại có lòng mưu đồ chiếm đoạt của người khác, làm cho họ phải khóc lóc và đau khổ? Người ta thường nói, tiền bạc là mạch sống của cuộc sống. Nếu ai có lòng nhẫn tâm cướp đoạt, tức là họ đang tranh đấu xương máu, tiêu diệt sinh mạng người khác. Vì vậy, Đức Phật cấm trụy lạc trộm cướp, vì hành vi trộm cướp không chỉ vi phạm lòng từ bi mà còn gây hại cho hiện tại, khiến người phạm tội bị kết án tù, bị xã hội khinh miệt và làm mất lòng tự trọng của bản thân và gia đình. Điều này dẫn đến mất mát hoàn toàn các giá trị đạo đức, uy tín và sự nghiệp tiêu tan.
Đời sống của chúng ta phải dựa trên lòng từ bi, tôn trọng và bảo vệ tài sản của người khác. Điều này mang lại hạnh phúc và sự an lành cho chúng ta cũng như xã hội. Hãy hiểu rõ rằng trộm cướp là hành vi không đem lại lợi ích và chỉ mang đến loại hình tội ác và khổ đau.